ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Έχει και στη γειτονιά μας Χρυσούς Φοίνικες!
του Δημοσθένη Ξιφιλίνου
Αφορούν κάθε σινεφίλ που, σεβόμενος τον εαυτό του, ενδιαφέρεται να δει τι «τρέχει» στην περιοχή μας. Το πρόγραμμα «Ματιές στα Βαλκάνια» αποσπά πάντα δικαίως την προσοχή μας και πολλές ώρες θέασης. Ο Δημήτρης Κερκινός φέρει σταθερά «επ’ ώμου» το βάρος της παρουσίασης των δρωμένων στην πιο φλογερή γωνιά της Ευρώπης. Υπόσχεσή του; Ούτε φέτος θα χάσουμε από την προσέγγισή μας στις γειτονικές κινηματογραφίες…
Αφού σημειώσουμε ότι και φέτος στο πρόγραμμα υπάρχουν και μικρού μήκους δουλειές, αλλά και το αφιέρωμα στον Ζέλιμιρ Ζίλνικ (γράφει σχετικά ο Γιώργος Παπαδημητρίου) εστιάζουμε στο κυρίως πρόγραμμα του τμήματος, κατά σειρά προβολής των ταινιών. Η αίθουσα «Σταύρος Τορνές» θα φιλοξενήσει την Παρασκευή 31 Οκτωβρίου τις δύο πρώτες δημιουργίες από τη Βαλκανική χερσόνησο. Ο Αντρέι Γκρουσνίτσκι δεν έφυγε με άδεια χέρια από τη Ρώμη για το Όπερ έδει δείξαι.
Τη συγκεκριμένη φράση χρησιμοποιούσε ο Ευκλείδης ολοκληρώνοντας μια μαθηματική απόδειξη. Ο κεντρικός χαρακτήρας στο φιλμ είναι κι αυτός μαθηματικός, που έχει την αφέλεια να θεωρήσει ότι μπορεί στη Ρουμανία του 1984 να δημοσιεύσει σε επιστημονικό περιοδικό αμερικανικού πανεπιστημίου, χωρίς να έχει πάρει την κρατική άδεια. Μπορεί ο Τσαουσέσκου να έστειλε τους αθλητές και τις αθλήτριές του στις ΗΠΑ για τους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά πρωτοβουλίες σαν του ήρωά μας δεν μπορούν να περάσουν αβρόχοις ποσί για τον ίδιο, αλλά και τους γύρω του…
Το 2005 (!) το σχέδιο σεναρίου για τη Βικτόρια, που σκηνοθετεί η Μάγια Βίτκοβα, είχε βραβευθεί στο εδώ BalkanFund. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια, όπως γίνεται φανερό, για να ολοκληρωθεί και να φτάσει στο πανί η ιστορία της Μποριάνα, που δεν θέλει να κάνει παιδί που να μεγαλώσει στην κομμουνιστική Βουλγαρία, και της κόρης Βικτόρια, που ωστόσο θα «προκύψει» και μάλιστα θα γίνει εκ γενετής διάσημη… επειδή δεν έχει αφαλό! Μωρό της δεκαετίας θα χαρακτηριστεί, αλλά η επόμενη δεκαετία φέρνει τα πάνω – κάτω, μια που τα καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης πέφτουν. Οι κριτικές κάνουν λόγο πρωτίστως για οπτική δύναμη της ταινίας, για εντυπωσιακή ομορφιά της εικόνας και του στιλ…
Περνάμε στο Σάββατο 1 Νοεμβρίου. Ο Κορνέλιου Πορουμπόιου δεν μας είναι καθόλου άγνωστος. Αντίθετα, μας συγκλόνισε το 2009 με το «Αστυνομία, ταυτότητα» και δικαίωσε την αναμονή μας για την επόμενη δουλειά του πέρσι με το «Όταν βραδιάζει στο Βουκουρέστι ή Μεταβολισμός». Το δεύτερο παιχνίδι, καλύτερη ρουμανική ταινία στο Φεστιβάλ της Τρανσυλβανίας, είναι μια ιδιαίτερη κατάθεση ψυχής. Ο σκηνοθέτης και ο πατέρας του, που ήταν από τους πιο διάσημους Ρουμάνους διαιτητές, κάθονται μπροστά στην τηλεόρασή τους και βλέπουν (25 χρόνια μετά τη διεξαγωγή του) το κορυφαίο ποδοσφαιρικό ντέρμπι της πόλης (Βουκουρέστι) και της χώρας: Διναμό – Στεάουα. Εικόνα κακής ποιότητας από τη μικρή οθόνη, όλο το ματς, τα σχόλια των δυο τους σε κάθε φάση, επί παντός του επιστητού, συνθέτουν ένα πειραματικό ντοκιμαντέρ που μας τραβά σαν μαγνήτης…
Κόσοβο 2000. Σ’ ένα χωριό, μια δασκάλα δίνει συνέντευξη σε ξένη δημοσιογράφο και της λέει ότι την βίασαν (όπως και τρεις άλλες) Σέρβοι στρατιώτες. Μη βιάζεστε! Το θέμα μας δεν είναι η αλβανοσερβική διένεξη, αλλά το τι θα ακολουθήσει στη μικρή κοινωνία. Όλοι οι άνδρες απαιτούν να φύγει η γυναίκα – «μίασμα» από την κοινότητά τους, ψάχνουν τις άλλες τρεις ασκώντας ψυχολογική βία στις γυναίκες τους και, όταν ο μέχρι τούδε αιχμάλωτος πολέμου άντρας της δασκάλας επιστρέφει, τον πιέζουν να τη χωρίσει! Βραβείο Cineuropaστο Σαράγεβο για τον γεννημένο στο Μαυροβούνιο Ισά Τσόσια με το Τρία παράθυρα κι ένας απαγχονισμός…
Όταν ένα φιλμ κερδίζει Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες δεν χρειάζεται πολλές περαιτέρω συστάσεις, αλλά και δεν μπορεί να αρκεστεί στη θαλπωρή της αίθουσας «Σταύρος Τορνές». Έτσι, κατ’ εξαίρεση, η Χειμερία νάρκη του κορυφαίου Τούρκου Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν θα έρθει πρώτα σε επαφή με το κοινό του «Ολύμπιον». Ένας άλλοτε ηθοποιός διάγει τον νυν βίο του σε ένα ψιλοάθλιο ξενοδοχείο δικής του ιδιοκτησίας –πού αλλού;- στην Ανατολία. Μαζί του η γυναίκα του και η αδερφή του, αποκομμένοι από τον κόσμο καθώς ο χειμώνας έρχεται βαρύς, με τα πάθη να μη σβήνουν στην παγωνιά. Αναμφίβολα, αυτό είναι ένα «πρέπει» για το 55ο Φεστιβάλ…
Επιστρέφοντας στη γνωστή ατμόσφαιρα του λιμανιού και του «Σταύρος Τορνές», η μέρα κλείνει με το Σίβας του Κάαν Μιζντετζί. Ξανά Ανατολία. Σίβας είναι το όνομα ενός ταλαίπωρου τετράποδου, που έχει τραυματιστεί σε κυνομαχίες. Ένα 11χρονο αγόρι τον μαζεύει ημιθανή από ένα χαντάκι, αλλά σύντομα τον ρίχνει κι αυτός στη μάχη κόντρα σε άλλα σκυλιά, προκειμένου να εντυπωσιάσει το κορίτσι που διεκδικεί από τον γιο του τοπικού άρχοντα. Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στη Βενετία δεν είναι και μικρή διάκριση…
Την Κυριακή 2 Νοεμβρίου έχουμε μια νέα είσοδο στο βαλκανικό κλαμπ. Πρόκειται για το νέο έργο του Κουτλούγκ Αταμάν Ο αμνός. Βραβευμένη στο Πανόραμα του Βερολίνου, από τη Διεθνή Συνομοσπονδία Κινηματογράφων Τέχνης, η ταινία μας κρατά και πάλι στην Ανατολία, που έχει φανερά την τιμητική (;) της φέτος! Βάσει μιας αρχαίας παράδοσης, η περιτομή των μικρών είναι μέρα γιορτής και οφείλει να συνδυάζεται με τη σφαγή ενός αρνιού, που θα είναι και το κεντρικό πιάτο στο τραπέζι. Η μάνα πασχίζει να τηρήσει το έθιμο, αλλά χρειάζονται πολλά χρήματα για να βρεθεί το αρνί και δεν βοηθά όλη η φαμίλια εξίσου. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει…
Δευτέρα βράδυ και Ίαση – Η ζωή μιας άλλης, σε σκηνοθεσία της Αντρέα Στάκα. Ένα 14χρονο κορίτσι και ο πατέρας του έχουν μετακομίσει στο Ντουμπρόβνικ από την Ελβετία, ένα χρόνο αφού τέλειωσε η πολιορκία της πόλης. Η νέα φίλη της κοπέλας θα την οδηγήσει σε ένα δάσος στην άκρη της πόλης. Δυο κορίτσια σε απαγορευμένα παιχνίδια, που θα επιφέρουν μοιραία γεγονότα. Μετά οι ρόλοι όλων αλλάζουν, οι ταυτότητες δεν μένουν πια ίδιες. Η εφηβεία είναι στο επίκεντρο, τα κατάλοιπα του πολέμου στο φόντο, η ίαση το ζητούμενο. Βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου για τη σέξι πρωταγωνίστρια Συλβί Μαρίνκοβιτς σε φεστιβάλ στη Γεωργία.
Έχοντας στις αποσκευές του το Βραβείο Α’ Ανδρικού ρόλου στο τμήμα «Ορίζοντες» στη Μόστρα της Βενετίας για τον Εμίρ Χατζιχαφιζμπέγκοβιτς, ο Όγκνιεν Σβίλιτσιτς το λέει ξεκάθαρα: Αυτοί είναι οι κανόνες! Σου κάνουν το γιο σου τόπι στο ξύλο. Ως τότε νόμιζες ότι όλα είναι εντάξει, καθωσπρέπει κι ελεγχόμενα. Πώς θα αντιδράσεις; Αυτό συμβαίνει με ένα κατά τα λοιπά μακάριο μεσήλικο ζευγάρι, που στέκει στο κέντρο της κάμερας του Κροάτη δημιουργού. Μινιμαλιστική αφήγηση, λιτά μέσα, ψυχροί χώροι στην ταινία της Τρίτης από τα Βαλκάνια…
Τετάρτη βράδυ. Με βραβείο σεναρίου από το Θεσσαλονικιώτικο BalkanFundτου 2010, καθώς και Ειδική Μνεία (Τμήμα «East of the West») στο Κάρλοβι Βάρι, οι Βάρβαροι του Σέρβου Ιβάν Ίκιτς είναι απίθανο να περάσουν απαρατήρητοι. Όλα αρχίζουν με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, που προκαλεί προφανώς διαδηλώσεις και εντάσεις στη Σερβία. Στις παρυφές του Βελιγραδίου, στο Μλαντένοβατς, παρακολουθούμε έναν χουλιγκάνο, με κατεστραμμένη προσωπική ζωή, ρημαγμένη υπερηφάνεια, αλλά πιστό στην οργάνωση επεισοδίων για να βρει διέξοδο. Κάπου εδώ εμφανίζεται ο χαμένος πατέρας, αλλά αρκεί για να συμμαζευτούν τα ασυμμάζευτα; Ερώτηση ρητορική…
Η τελευταία από τις ταινίες στις «Ματιές στα Βαλκάνια» που θα προβληθεί είναι Ο θεριστής του Ζβόνιμιρ Βούκιτς (συγγνώμη… Γιούριτς, αλλά ΠΑΟΚ είσαι!). Είναι και η μόνη χωρίς διεθνείς διακρίσεις, αλλά αυτό δεν είναι αποτέλεσμα μετριότητας ή ατυχίας ή ό,τι άλλο. Απλούστατα, στη Θεσσαλονίκη γίνεται η πανευρωπαϊκή πρεμιέρα της! Τρεις ιστορίες σε μία και μόνο νύχτα. Ο Ίβο και η ζοφερή εικόνα της ζωής του και όλης της περιοχής που παραμένει κολλημένη και εγκλωβισμένη στον πόλεμο, όπως και ο Ίβο στο έγκλημά του…
