ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΜΠΟΥΡΛΟ ΤΗΣ ΞΕΧΑΣΜΕΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Σε ηλικία 87 ετών άφησε την τελευταία του ανάσα ο Γκίντερ Γκρας, ο διασημότερος μεταπολεμικός Γερμανός συγγραφέας, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1999. Γνωστός κυρίως ως πεζογράφος, ασχολήθηκε επίσης με το θέατρο, την ποίηση, τη διασκευή και τους κινηματογραφικούς διαλόγους, την εικονογράφηση, τη γραφιστική και τη γλυπτική.
Η σπουδαιότερη μεταφορά βιβλίου του στη μεγάλη οθόνη είναι Το τενεκεδένιο ταμπούρλο,που σκηνοθέτησε ο Φόλκερ Σλέντορφ (1979) και βραβεύθηκε με Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Άλλα έργα του που έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση είναι τα Δυσοίωνα κοάσματα, Η πρόβα της εξέγερσης των πληβείων (ή Οι πληβείοι προβάρουν την επανάσταση), Γάτα και ποντίκι (μαζί με Το ταμπούρλο και τα Σκυλίσια Χρόνια αποτελούν την επιλεγόμενη Τριλογία του Ντάντσιχ.)
Το 2006 προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση όταν ο ίδιος αποκάλυψε ότι ήταν μέλος των Waffen SS (για δύο μήνες μόνο, μόλις 17χρονος, χωρίς να συμμετάσχει -όπως ισχυρίζεται- σε κάποια δράση και χωρίς ποτέ να πυροβολήσει), αποκάλυψη που συνέπεσε με την κυκλοφορία του πρώτου τόμου αναμνήσεών του, Ξεφλουδίζοντας το Κρεμμύδι. Το πλέον οξύμωρο είναι ότι η πόλη του Γκντανσκ, η πρώτη που αιματοκυλίστηκε από τους Ναζί, τον είχε ανακηρύξει παλιότερα Επίτιμο Πολίτη της. Οπότε ο, Πολωνός από μητέρα, Γκρας έσπευσε να στείλει επιστολή στον δήμαρχό της εξηγώντας επαρκώς την όψιμη αυτή εξομολόγησή του.
Ενεργός υποστηρικτής των σοσιαλδημοκρατών του Βίλι Μπραντ, υπερθεμάτισε το «βήμα χελώνας» με το οποίο προχωρούσαν οι μεταρρυθμίσεις του. Επιχειρηματολόγησε δε σθεναρά υπέρ της ένωσης των δύο Γερμανιών. Έγινε ενεργό μέλος του Παγκόσμιου Κινήματος Ειρήνης. Υπερασπίστηκε τους Ρομά και τα δικαιώματά τους ως γνήσιοι ευρωπαίοι πολίτες. Υπήρξε φλογερός επικριτής του ναζισμού και πρότεινε την κατασκευή ενός γεμανοπολωνικού μουσείου που θα φιλοξενούσε όλα τα έργα τέχνης -λάφυρα των Ναζί.
Καυτηρίασε την «υποβρύχια» σχέση της Γερμανίας με το σημερινό κράτος του Ισραήλ, γράφοντας το μακροσκελές ποίημα Τι πρέπει να ειπωθεί, όπου αναφέρει: Τώρα που η ίδια μου η χώρα έρχεται ξανά και ξανά στην θέση του σκληρά κατηγορούμενου για τα δικά της εγκλήματα, τα ξεκάθαρα και ασύγκριτα, φαίνεται να είναι το σημείο εκκίνησης (κάτι που είναι απλώς επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά εμφανίζεται ως διαδικασία επανόρθωσης) ενός ακόμα υποβρυχίου ικανού να μεταφέρει πυρηνικές κεφαλές, στο δρόμο του για το Ισραήλ, όπου ούτε μία πυρηνική βόμβα έχει προς το παρόν αποδειχτεί ότι υπάρχει, με μοναδικό μάρτυρα τον ίδιο το φόβο, θα πω αυτό που πρέπει να ειπωθεί.
Την ίδια χρονιά (2012) αγανακτισμένος με τη στάση των Ευρωπαίων και της χώρας του απέναντι στην Ελλάδα απάντησε με το ποίημα Η ντροπή της Ευρώπης, όπου λέει:
Είσαι ένα βήμα πριν το χάος, μια και δεν ανταποκρίθηκες στις αγορές,
είσαι μακριά απ” τη χώρα, που κάποτε σου δάνεισε το λίκνο.
Ό,τι με την ψυχή ζητούσες και νόμιζες πως είχες βρει
τώρα το εξοβελίζεις, για σκουπίδι το περνάς.
Ολόγυμνη σαν οφειλέτης διαπομπεύεται, υποφέρει η χώρα εκείνη
που έλεγες και ξανάλεγες πως χάρη τής χρωστάς.
Στη φτώχεια καταδικασμένος τόπος, τόπος που ο πλούτος του
στολίζει τώρα τα μουσεία: λάφυρα που φυλάς Εσύ.
Κείνοι που χίμηξαν με τα όπλα στη χώρα την ευλογημένη με νησιά
στολή φορούσαν κι είχαν τον Χέλντερλιν κρυμμένο στο γυλιό.
Καμιά ανοχή πια γι” αυτήν τη χώρα, κι ας ανεχόσουν κάποτε
σαν σύμμαχους στο σβέρκο της τους κολονέλους.
Χώρα που ζει πια δίχως δίκιο, με τη δύναμη αυτών που έχουν πάντα δίκιο
να της σφίγγει κάθε μέρα το ζωνάρι πιο σφιχτά.
Κι όμως απείθαρχη η Αντιγόνη μαυροφορεί – σ” όλη τη χώρα
πενθοφορεί ο λαός της που κάποτε σε είχε φιλέψει, σε είχε δεχθεί.
Μα η κουστωδία του Κροίσου έχει στοιβάξει έξω απ” τη χώρα,
στα δικά σου θησαυροφυλάκια, τα αστραφτερά μαλάματα.
Πιες, επιτέλους, πιες, αναβοούν των επιτρόπων οι χειροκροτητές,
μα ο Σωκράτης οργίλος σού γυρνά γεμάτο πίσω το ποτήρι.
Εν χορώ θα ρίξουν οι θεοί κατάρα σ” ότι σου ανήκει,
μια κι είναι βούλησή σου τον Όλυμπό τους να πουλήσεις.
Ανούσια πια θα μαραζώσεις δίχως τη χώρα,
που το δικό της πνεύμα σε επινόησε, Ευρώπη.
(απόδοση στα ελληνικά: Σπύρος Μοσκόβου)
Κώστας Γ. Καρδερίνης
