Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ποια είναι η σημασία του ύπνου τόσο για την ψυχική υγεία όσο και για τη δόμηση της ταυτότητας του ανθρώπου; Αυτό το θέμα θα αναλύσουμε σε αυτό το άρθρο. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι μιλάμε για τον ύπνο που δεν το βιάζεις, δεν τον πιέζεις για να παραταθεί ή δεν το διακόπτεις απότομα ή δεν τον παρατείνεις χωρίς λόγο. Θα δούμε ότι ο βεβιασμένος ύπνος είναι πολύ χειρότερος από την αϋπνία.

ΜΕΤΑΞΥ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΥ

Όταν ο άνθρωπος κοιμάται ο ψυχικός του κόσμος δε μένει αδρανείς. Δομές επικοινωνούν από το χώρο του ασυνειδήτου προς το συνειδητό. Τις ονομάζουμε «δομές» γιατί θέλουμε να τονίσουμε τόσο το χαρακτήρα τους και τη χρησιμότητα της αφήγησης που έχουν όσο και το ότι είναι σχετικά αυτοτελείς υποστάσεις που μπορούν να συσχετιστούν με άλλες για να δομήσουν μία ενιαία αφήγηση, αυτή που το όνειρο που θα δούμε μας αναφέρει.

Το πιο σημαντικό κομμάτι είναι λοιπόν το όνειρο. Στα όνειρά μας θα δρούμε αυτές τις δομές. Το σίγουρο είναι ότι βλέπουμε μία μεγάλη σειρά τέτοιων αφηγηματικών δομών, πάρα πολύ λίγες από αυτές όμως θυμόμαστε. Σημασία έχουν αυτές που θα μας μείνουν στο νου όταν είμαστε ξύπνιοι. Το όνειρο έχει να μας πει πολλά όχι μόνο για αυτό που επιθυμούμε αλλά και για αυτά που συσχετίζονται με τις επιθυμίες μας για να γίνουν πράξη αργότερα, όπως ανέφερε ο Φρόιντ. Δε μας μιλούν για το μέλλον, αλλά τα μελλοντικά γεγονότα έχουν να κάνουν με τις επιθυμίες μας. Με αυτή την έννοια η λαϊκή ρήση είναι σωστή.

Ο Καρλ Γιούνγκ αναφέρει αυτή τη διαδρομή από το ασυνείδητο στο συνειδητό, στη θεώρησή του για την ψυχολογία του ασυνειδήτου. Ο Γιούνγκ συμπληρώνει τις φιλοσοφικές θεωρήσεις του Ενρί Μπερξόν, στη μελέτη του για τα άμεσα δεδομένα της συνείδησης. Προσθέτει όμως τη ψυχολογική του έρευνα πάνω στα σύμβολα και στα αρχέτυπα, τα οποία προσπαθεί να τα συνδυάσει με τα στοιχεία του ψυχικού κόσμου του ανθρώπου, στο ασυνείδητο και στο συνειδητό. Δε φτάνει όμως σε μεγάλο βάθος η ανάλυσή του, επειδή αποκηρύσσει τη φιλοσοφική διάσταση στη σκέψη του.

Θα βρούμε στη θεωρία του Έριχ Φρομ τη βαθιά ανάλυση που υπάρχει και συνδυάζει τόσο τη σχέση του συμβολικού, σύμβολα, σημεία, αρχέτυπα, με την ονειρική αφήγηση, σχεδόν έτσι όπως την αναφέραμε προηγουμένως, σε μεγαλύτερο όμως βάθος θα φτάσει ο Βίλχελμ Ράιχ. Έχουμε πλέον τα εργαλεία να εξελίξουμε τη σκέψη του Φρόιντ και του Λακάν, να φτάσουμε σε τέτοιο βάθος όπου θα βρούμε τη ρίζα της νεύρωσης και, κατόπιν, τον πυρήνα του θέματος στο άτομο που έχει παραβατική συμπεριφορά.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Θα πρέπει όμως με ιδιαίτερη προσοχή να συλλέξουμε τα ονειρικά στοιχεία. Πολύ πιθανόν κάποια στοιχεία να μην ανήκουν στο ίδιο όνειρο, αλλά συσχετίζονται με δομικά στοιχεία από άλλα όνειρα για να μας δώσουν μία δομή που, προοδευτικά, θα φτάσει πίσω στο παρελθόν, θα αντλήσει, δηλαδή, μέρη του ψυχικού κόσμου από το παρελθόν.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Φρόιντ όλα τα ψυχολογικά προβλήματα του ανθρώπου, του ενήλικα, έχουν τη ρίζα τους στην παιδική του ηλικία (διάβασε για τα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού εδώ). Ένα ψυχολογικό τραύμα βρίσκει μία αδύναμη δομή για να πλάσει μία άλλη μορφή της πραγματικότητας, μέσα από ένα διάλογο μεταξύ της ταυτότητας, του ID και του Άλλου, μέσα από μία νευρωτική διαδικασία που θα τον οδηγήσει στην παραποίηση της πραγματικότητας, όπως έχει ερευνήσει ο Λακάν. Έχουμε λοιπόν την εκφορά του λόγου, με παραβατικό τρόπο, τη δημιουργία ενός άλλου πραγματικού κόσμου. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να καταλάβουμε το «εν αρχή ην ο Λόγος» ή τη θεώρηση ότι οι λέξεις μπορούν να αναστήσουν ή να γεννήσουν ένα πραγματικό ον, όπως υπάρχει σε όλες τις θρησκευτικές, τις λαϊκές μυθολογίες ή τις δοξασίες. Η αφήγηση των ονείρων, ο λόγος τους μας μιλά για αυτό που επιθυμούμε και για αυτά τα στοιχεία του ψυχικού μας κόσμου που συνδέονται με τις επιθυμίες μας.

Στη συνέχεια της μελέτης μας θα ασχοληθούμε με τα όνειρα και με τη θεμελιώδη σημασία της μη ενόχλησης του ύπνου του ανθρώπου, τόσο στη βρεφική και την παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή του. Θα ανακαλύψουμε τα διάφορα προβλήματα που συνεπάγεται μία τέτοια όχληση. Ερευνώντας αυτά τα θέματα μπορούμε να λειτουργήσουμε προληπτικά, να μη δημιουργούμε τραύματα στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου, σε οποιαδήποτε ηλικία. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η ψυχολογική τραυματική κατάσταση δημιουργείται όταν η ευχαρίστηση και η απόλαυση δεν είναι σε ευθεία γραμμή με την πραγματικότητα, έτσι όπως αυτή, αντικειμενικά, υπάρχει. Τότε όμως υπάρχει φραγμός για την απόλαυση, άρα μία σειρά από ψυχολογικές και βιολογικές λειτουργίες μπορούν να έχουν παραποιηθεί και να προκύψει ένα σοβαρό ή σχετικά σοβαρό πρόβλημα σε αυτούς τους τομείς, σε αυτή την ηλικία ή σε μεταγενέστερη.

Γιάννης Φραγκούλης

(ερευνητής-ψυχαναλυτής)



ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Ο Γιάννης Φραγκούλης γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1960, όπου τέλειωσε το εξατάξιο γυμνάσιο. Σπούδασε χημεία στον Καναδά, στο Μόντρεαλ (Quebec), στο Μόνκτον (New Brunswick) και στην Ορλεάνη (Γαλλία). Το 1989 σπούδασε φωτογραφία στην ΑΚΤΟ, στην Αθήνα. Παρακολούθησε σεμινάρια σημειωτικής, με το Δημήτρη Τσατσούλη (φωτογραφίας, λογοτεχνίας και θεάτρου), στο Ελληνοαμερικάνικο Κολλέγιο. Το 2009 τέλειωσε το Master in Arts, από το Middlesex University, με θέμα της διατριβής του, «Ο μύθος, μια αφηγηματική διακειμενικότητα». Το 1989 άρχισε να αρθρογραφεί και το 1990 ξεκίνησε να γράφει κριτικές κινηματογράφου. Το 1992 έγινε μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, της οποίας έχει διατελέσει Πρόεδρος, και της FIPRESCI. Το 1994 έγινε μέλος του «Μικρό» (Σωματείο για την ταινία μικρού μήκους), στο οποίο ήταν Πρόεδρος για δύο θητείες. Το 2000 ξεκίνησε να διδάσκει σε σεμινάρια κινηματογράφου στην Ένωση Τεχνικών Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (ΕΤΕΚΤ), στο «Μικρό», στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, στο Μουσείο Κινηματογράφου, στο Μικρό Πολυτεχνείο, στη Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου, στο δικό του χώρο και σε συνεργασία με τη filmfabrik Productions, στη Θεσσαλονίκη, όπου διδάσκει κινηματογράφο μέχρι σήμερα στο Κινηματογραφικό Εργαστήρι Fabula, το οποίο διευθύνει. Συμμετείχε στο στρογγυλό τραπέζι της FIPRESCI, στην Κωνσταντινούπολη και στη Φιλιππούπολη με θέμα τον βαλκανικό κινηματογράφο. Συμμετείχε σε κριτικές επιτροπές στα Κρατικά Βραβεία Ποιότητας και σε Φεστιβάλ, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι επιστημονικός σύμβουλος του Εργαστηρίου Almakalma, το οποία ερευνά τον Ενιαίο Παραστατικό Χώρο (Performance). Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Εξόρμηση, στην οποία ήταν υπεύθυνος του πολιτιστικού τμήματος, στην Αθηναϊκή, στη Νίκη, στο Μανδραγόρα, στην Ουτοπία, στη Σύγχρονη Εκπαίδευση, στον κατάλογο του Φεστιβάλ της Λάρισας, στη Γραφή, στο Κ.ΛΠ., στο Ριζοσπάστη και στο Αλμανάκ της ΠΕΚΚ. Ίδρυσε το περιοδικό «αντι-Κινηματογράφος», στο οποίο ήταν διευθυντής σύνταξης, το 1992, το περιοδικό «Κινηματογράφος και Επικοινωνία», στο οποίο ήταν διευθυντής, το 2000. Επιμελήθηκε και συνπαρουσίασε, μαζί με τον Κώστα Σταματόπουλο, την εκπομπή «Cineπλάνο», στο 902TV, από το 2008 έως το 2009. Ήταν υπεύθυνος για τους διαδικτυακούς τόπους www.cinemainfo.gr και www.theaterinfo.gr. Ίδρυσε και διεύθυνε το greeceactuality.wordpress.com. και τώρα διευθύνει και αρθρογραφεί στα www.filmandtheater.gr και www.thessalonikinfo.gr. Έχει μεταφράσει το βιβλίο του Jean Mitry, «Ο ρυθμός και η μουσική στον κινηματογράφο», έχει γράψει τα βιβλία «Η κωμωδία στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο», εκδ. Έλευσις, το 2006, «Τι είναι ο κινηματογράφος;», εκδ. Κέντρο Πολιτιστικών Μελετών (σειρά νεανική Βιβλιοθήκη) και «Κώστας Φέρρης», εκδ. της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Έχει οργανώσει διάφορες εκδηλώσεις στην Ελλάδα, όπως το Αφιέρωμα στον Παλαιστινιακό Κινηματογράφο, το 2002, την Εβδομάδα Κλασικού Ιαπωνικού Κινηματογράφου και την Εβδομάδα Σύγχρονου Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, το 2002, ως μέλος της Π.Ε.Κ.Κ. Ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του Πανοράματος Νέων Δημιουργών, στο Ε.Κ.Θ., στη Θεσσαλονίκη, και ιδρυτής της Κινηματογραφικής Λέσχης Solaris, η οποία δραστηριοποιείται πλέον στη Θεσσαλονίκη. Διευθύνει το Αφηγηματικό Εργαστήριο Fabula, που ερευνά τον Ενιαίο Παραστατικό Χώρο. Έχει σκηνοθετήσει τρείς ταινίες μικρού μήκους, οι δύο πτυχιακές για το Master στο πανεπιστήμιο Middlesex, και την ταινία-ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, «Η αγία της αρχαίας Μαντινείας». ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ «Μέσα από τις βιτρίνες», 8΄, 2009, σκηνοθεσία «Nafasz», 7΄, 2009, σκηνοθεσία «Η αγία της αρχαίας Μαντινείας», 50΄, 2010, ντοκιμαντέρ, σκηνοθεσία «Στιγμή απολιθωμένη», 31΄, 2010, ντοκιμαντέρ, σκηνοθεσία «Η τελευταία λατέρνα», 6΄, 2010, σεναριακή επιμέλεια «Το κλειδί της επιστροφής», 13΄, 2015, σεναριακή επιμέλεια «Το συρματόπλεγμα», 19΄, 2015, σεναριακή επιμέλεια «Στο Τσινάρι», 7΄, 2017, σκηνοθεσία «Sotos, ζωγράφος αει…πράγμων», 2020, 97΄, σκηνοθεσία-φωτογραφία ΒΙΒΛΙΑ «Ο ρυθμός και η μουσική στον κινηματογράφο», του Jean Mitry, μετάφραση, εκδ. Entracte και Σύγχρονη Εκπαίδευση, Αθήνα, 2001 «Τι είναι ο κινηματογράφος;», εκδ. Κέντρο Πολιτιστικών Μελετών, Αθήνα, 2004 «Κώστας Φέρρης», εκδ. Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, Αθήνα 2004 «Η κωμωδία στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο», εκδ. Έλευσις, Τρίπολη, 2006


Copyritght 2022 Thessalonikinfo / All rights reserved