Για να διερευνήσουμε την έννοια του ευαγγελισμού θα πρέπει να ξεκινήσουμε απ΄την ετυμολογία της λέξης. Η ρίζα της είναι το «αγγέλλω», δηλαδή ανακοινώνω, αναφέρω, μεταφέρω νέα. Το «ευ» είναι γνωστό ότι σημαίνει το καλό. Άρα είναι προφανές ότι έχουμε την αναγγελία ενός καλού νέου. Το νέο αυτό είναι η εγκυμοσύνη της Παναγίας και, κατά συνέπεια, η έλευση του θεανθρώπου. Θα δούμε πως αυτές οι έννοιες έχουν μπει μέσα στη χριστιανική μυθολογία και πως έχουν επεκταθεί πέρα απ’αυτή.
Η ρίζα του ρήματος «αγγέλλω» παρατηρείται και στις λέξεις «αγγελία», «άγγελος» και στα παράγωγά τους: «εξαγγελία», «αναγγελία», «επαγγελία», «καταγγελία», «προσαγγελία» (αναφέρω κάτι εκ των προτέρων), αλλά και στις λέξεις «αναγγέλλω», «επαγγέλλω», «καταγγέλλω», «προσαγγέλω» (όταν αναφέρω κάτι εκ των προτέρων), «ευαγγέλλω» (όταν ανακοινώνω ένα καλό νέο). Θα κρατήσουμε, για την ερμηνεία του Ευαγγελισμού, τις εξής λέξεις: «αγγέλλω», «άγγελος», «ευαγγέλλω», «επαγγέλλω», «επαγγελία».
Είναι κατανοητό ότι έχουμε ένα νέο που το αναγγέλλουμε. Το μήνυμα αυτό έχει τη σημασία του ως λόγος. Την έννοια του «λόγου» θα τη συναντήσουμε πιο κάτω για να της δώσουμε τις διαφορετικές υποστάσεις της στη χριστιανική μυθολογία. Ο λόγος αγγέλλεται απ΄τον μεσολαβητή του, τον άγγελο. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έχουμε σωματική επαφή, το σώμα της Παναγίας και του αγγέλου έχουν απόσταση, ο δε άγγελος πετάει, δεν έχει φτάσει στη γη. Ο λόγος, σε πολλές απεικονίσεις του, συμβολίζεται με ένα φύσημα του αέρα ή με μία πνοή. Ο λόγος λοιπόν έχει δύο διαφορετικές υποστάσεις: είναι ένα μήνυμα, συνάθροισμα λέξεων, και το πρώτο φύσημα για τη ζωή. Σε αυτό το σημείο θα βρούμε το μύθευμα της «κατασκευής» του ανθρώπου, απ’το δημιουργό του, που ολοκληρώνεται με τη μετάδοση της πνοής σε αυτόν. Άρα ο λόγος, εκτός από λέξεις, έχει και την έννοια της ύπαρξης, της ζωής.
Οι λέξεις δίνουν υπόσταση στη γέννηση ενός ανθρώπου, η οποία έχει καθαρά πνευματικό χαρακτήρα. Αυτή η γέννα ξεχωρίζει απ’τις άλλες απ’το άμωμό της χαρακτήρα, δηλαδή έχει γίνει με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό, χωρίς σωματική επαφή, καθαρά πνευματικό, άρα είναι μία ξεχωριστή περίπτωση που θα έχει σαν προϊόν έναν ξεχωριστό άνθρωπο. Απ’την αρχή κιόλας μπαίνει ο δυισμός του σωματικού και του πνευματικού, όπου το πνευματικό έχει μεγαλύτερο ρόλο, άρα είναι ένα σύμβολο και σαν τέτοιο μπαίνει σε οποιαδήποτε αφήγηση, αφού έχει αφηρημένη αξία, «κολλάει» σε διαφορετικές ιδεολογικές θέσεις στην κοσμοθεωρία του ανθρώπου, μιλάει για τον οποιοδήποτε άνθρωπο σε μία οποιαδήποτε στιγμή του, αναφέρεται στο συναίσθημά του, αποκτά παγκόσμιο λόγο.
Η Παναγία είναι έγκυος και θα φέρει στον κόσμο ένα ξεχωριστό πλάσμα. Αυτή η εκφώνηση του θέματος βάζει, απ’την αρχή, την ουσία του χριστιανικού μύθου με τον πλέον σαφή τρόπο. Μιλάει για τη γέννηση ενός ανθρώπου ή για τη μελλοντική γέννηση, άρα έρχεται η ταύτιση του ανθρώπου με το θείο έτσι ώστε η χριστιανική θρησκεία να έχει παγκόσμια και προσωπική σημασία συγχρόνως. Το σύμβολο, ο ευαγγελισμός, γίνεται σημείο, σημαίνον και σημαινόμενο, άρα λόγος ή Λόγος, ύπαρξη, ανθρώπινη υπόσταση, ιδεολογική θέση, αξίωμα πλέον θεολογικό και κοσμολογικό.
Σαν τέτοιο περνά, σε μεταγενέστερη εποχή, μετά από οικουμενικές συνόδους, σε μία πιο καθορισμένη μορφή: στο καλό νέο για ένα έθνος, βλέπε τη σύνδεση με την εξέγερση των υπόδουλων Ελλήνων εναντίον του τούρκικου ζυγού, άρα έχει κοινωνικό και πολιτικό μήνυμα, συνδέοντας τη χριστιανική θρησκεία με την οργάνωση της κοινωνίας, με τέτοιο τρόπο που δεν έχει ξαναγίνει σε αρχέγονες θρησκείες, αφού η καθοδήγηση του ανθρώπου δεν έφτανε σε αυτό το σημείο προσδιορισμού της ζωής του, καταλαμβάνοντας και τον ελάχιστο προσωπικό ιδεολογικό του χώρο.
Έχουμε, λοιπόν, πρώτα με τον ιουδαϊσμό και μετά με το χριστιανισμό, την αυστηρή ιδεολογική καθοδήγηση του ανθρώπου για να μπει, στην αρχή με συμβολικό, με τη θρησκεία, και μετά με πραγματολογικό τρόπο, με την πολιτική εξουσία, η έννοια και η σημασία της ατομικής ιδιοκτησίας στην οργάνωση της κοινωνίας, τη μετάλλαξη της πρώιμης πατριαρχικής κοινωνίας σε μία μεταφεουδαρχική, όπως τη ζούμε στις μέρες μας.
Γιάννης Φραγκούλης
