ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ
Η βία στην πατριαρχία: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης*
Στο προηγούμενο δημοσίευμά μας μιλήσαμε για τη βία πως ξεκίνησε: Στο τέλος της μητριαρχίας και στις αρχές της πατριαρχίας. Μένει να δούμε που βρίσκεται αυτό το σημείο που τρέφει τη βία. Η ρίζα του που είναι ακριβώς; Σε αυτό το ερώτημα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε. Στόχος μας είναι να φτάσουμε στο μεγάλο θέμα: Στις δολοφονίες των γυναικών. Θα πάμε εκεί βήμα προς βήμα.
Η ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ
Όταν μιλάμε για πατριαρχία δεν εννοούμε κάτι αφηρημένο. Ακόμα δεν έχουμε στο μυαλό μας κάποιες σχέσεις μεταξύ ανθρώπων που δε δομούν ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα. Η βία στην πατριαρχία εξετάζεται με όρους που αφορούν στις ανθρωπιστικές και πολιτικές επιστήμες. Ακουμπά σε ένα νέο κοινωνικό σύστημα. Σε αυτό ο Πατέρας εξουσιάζει. Δεν αφήνει περιθώριο στη Μητέρα. Αυτή περιορίζεται στα του οίκου, σε ένα πλαίσιο που έχει αυστηρά προσδιορισθεί από τον Πατέρα. Οι λέξεις «Πατέρας» και «Μητέρα» είναι όροι. Σημαίνοντα των αντρών και των γυναικών, αντίστοιχα.
Με άλλα λόγια μιλάμε με αυτούς τους όρους για τους άντρες και τις γυναίκες που έχουν λόγο στη διαχείριση της κοινωνίας. Κανονίζουν πως αυτή θα κυβερνηθεί και θα εξελιχθεί. Καταλαβαίνουμε ότι η δομή της κοινωνίας έχει αλλάξει ριζικά. Έχει ολοκληρωθεί η μεγάλη αλλαγή. Τα μέσα παραγωγής της είναι πλέον ατομικά και όχι συλλογικά. Έχουμε περάσει από τον πρωτόγονο κομμουνισμό, όπως μελετήθηκε από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Φτάσαμε στο φεουδαλισμό για να καταλήξουμε στον καπιταλισμό. Αυτή η μεγάλη αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί με αναίμαχτο τρόπο.
Η ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: ΣΤΗΡΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Μπορούμε να δούμε ότι η βία στην πατριαρχία παράγει το λόγο της εξουσίας. Αυτός ο λόγος φτιάχνει αυτές τις κοινωνικές δομές που είναι φιλικές στο μηχανισμό της εξουσίας. Σε καμία περίπτωση δεν εξυπηρετούν το λαό που έχει υποταχθεί στην εξουσία. Γιατί όμως έχει υποταχθεί; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έχει να κάνει με τον τρόπο που το πατριαρχικό σύστημα έχει επιβληθεί.
Αν δούμε ξανά το μύθο του Ορέστη θα καταλάβουμε πολλά πράγματα. Είμαστε στο Άργος όπου το πολίτευμα είναι κάπου ανάμεσα στην βασιλεία και στη δημοκρατία. Η πόλη που εξουσιάζει την περιοχή είναι η Αθήνα. Ο Αγαμέμνων είναι ο αρχιστράτηγος της ελληνικής εκστρατείας στην Τροία. Έρχεται πιο πλούσιος, νικητής με σκλάβους από αυτή τη χώρα. Ο Αίγισθος το σκοτώνει. Η εντολή είναι της Κλυταιμνήστρας. Η εκδίκηση του φόνου είναι μία δίκαιη πράξη. Το αν είναι δίκαιη ή όχι θα το αποφασίσει η δημογεροντεία. Ο Ορέστης θα πάει στην Αθήνα για να εξυγιανθεί. Θα επιστρέψει απαλλαγμένος από τις τύψεις που πρώτα οι θεοί τις πολεμούν.
Αυτό που θα πρέπει να δούμε είναι ότι το δίκαιο ορίζεται από μία ανώτερη δύναμη. Υπεράνω της κοινωνίας του Άργους. Οι κάτοικοι αυτής της πόλης υποτάσσονται στη δυνατή πόλη που, κατά κάποιο τρόπο, τους επιβάλλει τις δομές εξουσίας.
Η ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
Αν κάνουμε μία αναγωγή θα δούμε πιο ξεκάθαρα τα πράγματα. Η Αθήνα επιβάλλει την αλήθεια της. Η βία στην πατριαρχία έχει να κάνει με την επιβολή. Η λατρεία των θεών έχει δώσει σιγά σιγά τη θέση της σε αυτή του ενός θεού. Αυτό έχει γίνει στα μέρη της Ασίας που βρίσκονται κοντά στη Μεσόγειο. Οι Εβραίοι Ζηλωτές, ο μυθριδιατισμός, οι Κόπτες στην Αίγυπτο, από την άλλη μεριά. Ο ιουδαϊσμός ήταν η μεγαλύτερη θρησκεία που ήταν καθαρά μονοθεϊκή. Ακόμα όμως δεν έχουμε σαφές δομές του πατριαρχικού συστήματος. Δεν είμαστε σε έναν αυστηρά δομημένο φεουδαλισμό.
Η αλήθεια του χριστιανισμού βασίζεται σε ένα μόνο θεό. Αυτός έχει τρεις διαστάσεις: Ο πατέρας, ο γιος και το πνεύμα. Το τρίτο είναι άφυλο. Τα δύο πρώτα είναι αρσενικού γένους. Περνάμε από την αναγνωρισμένη θέση της μητέρας, στο ιουδαϊσμό, στην εξουσία του Πατέρα. Και αυτό το πέρασμα δεν ήταν αναίμακτο. Ήταν όμως μία απάντηση στην κουρασμένη και αποσαρθρωμένη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Δύο κόσμοι συγκρούονται. Ο χριστιανικός σέρνει το πλήθος των καταπιεσμένων. Η νίκη του είναι νίκη τους. Είναι λογικό να τον ακολουθήσουν πιστά.
Η ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: Η ΒΙΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
Ας δούμε που η βία της πατριαρχίας βασίζεται. Αν κοιτάξουμε προσεχτικά που στηρίζεται το κυβερνών σύστημα θα καταλάβουμε πολλά. Ιδιαίτερα από τη βυζαντινή αυτοκρατορία και μετά. Είναι γνωστό ότι ο κυβερνών αντλούσε δύναμη από το θεό. Έχουμε λοιπόν μία εξίσωση: Η μοναδική αλήθεια, του χριστιανισμού, ισούται με τη μοναδική και αναμφισβήτητη εξουσία του αυτοκράτορα. Η μοναδική αλήθεια φέρνει την απόλυτη εξουσία. Είναι πλέον ο Πατέρας που εξουσιάζει τα πάντα. Δε δέχεται αμφισβήτηση. Αν κάποιος τον αμφισβητήσει είναι σα να αρνείται τον ίδιο το θεό. Αυτή η άρνηση είναι η μορφή που παράγει και αναπαράγει τη βία.
Θα δούμε στη συνέχεια τι σημαίνει αυτό στον ψυχισμό του ανθρώπου. Πως η βία στην πατριαρχία δείχνει τις δομές της κοινωνίας. Αν αυτές είναι φιλικές με τον άνθρωπο ή μόνο με το σύστημα της εξουσίας. Τι σημαίνει, τελικά, να αντιδράσεις σε αυτό το σύστημα.
*Ο Γιάννης Φραγκούλης είναι ψυχαναλυτής.
Διαβάστε τα άρθρα της πολιτικής ανάλυσης
