Αντίο κύριε Κοχλία… Αντίο κύριε Βελλίδειε
«Κάθε συνάντηση με τον Κώστα Λαχά μοιάζει με γενναία ανάληψη από μια μεγάλη τράπεζα ιδεών και συναισθημάτων, τόσο γενναία ανάληψη, που μετά μπορείς να κινείσαι εντελώς ελεύθερα, πηγαίνοντας παντού…».
Αυτά γράφαμε πριν από δέκα χρόνια για τον Κώστα Λαχά, την εμβληματική παρουσία της Θεσσαλονίκης που δεν είναι πια ανάμεσά μας. Κι εμείς ανασύρουμε μνήμες και τις ακουμπάμε εδώ, μαζί με το τελευταίο αντίο…
Μνήμη πρώτη
«Πλους ονείρων – από τον Εχέδωρο στον Θερμαϊκό». Ανασύρουμε όσα γράφαμε στον αγαπημένο του/μας (τότε) «Εξώστη» το 2004.
Ο προσωπικός βίος κι ένας ολόκληρος κόσμος πλάι σ’ αυτόν, σώζονται μέσα σε είκοσι και πλέον ραδιοφωνικούς περιπάτους του Κώστα Λαχά στον 9.58fm. Ένας πλούσιος ραδιοφωνικός λόγος που έγινε βιβλίο, μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται η ζωή και το έργο του σεμνού, πολυαγαπημένου Κώστα Λαχά. Ζωγράφος, ποιητής, ηθοποιός, πεζογράφος, γκαλερίστας, δημοσιογράφος, ένας άνθρωπος που με σεμνότητα και ήθος υπηρετεί την τέχνη απ’ όλα τα μετερίζια της. Γαλήνιος και ανήσυχος ταυτόχρονα, στωικός και πολυσχιδής, μας ξετυλίγει το νόημα μιας ζωής άκρως ενδιαφέρουσας. Από το Κάτω Θεοδωράκι στο Κιλκίς και μέσω του Εχέδωρου στη Θεσσαλονίκη, μια διαδρομή εφτά δεκαετιών γεμάτη μνήμες, μα και δράση. Η καλλιτεχνική γειτονιά της πόλης αποτυπώνεται ανάγλυφα στις σελίδες του βιβλίου, το οποίο κοσμούν φωτογραφίες απ’ όλο το μάκρος της διαδρομής του Κώστα Λαχά στη μακεδονική γη την οποία τίμησε με το έργο του. Ο μεστός, ακριβής και αφηγηματικός λόγος του δεσμεύει τον αναγνώστη, έτσι καθώς τον ξεναγεί στην πνευματική ζωή της πόλης, σ’ ένα κόσμο γόνιμης ανησυχίας και ακατάπαυστης δημιουργίας. «Σανfix carreτου cinemaφαντάζουν όλα» όπως έγραψε κι ο ίδιος, σαν ένα έργο που παίζεται στο κεφάλι των πνευματικών εργατών αυτού του απίστευτου αποστακτηρίου ιδεών που λέγεται Θεσσαλονίκη. Κι όπως πάντα θα λέω, κάθε συνάντηση με τον Κώστα Λαχά μοιάζει με γενναία ανάληψη από μια μεγάλη τράπεζα ιδεών και συναισθημάτων, τόσο γενναία ανάληψη, που μετά μπορείς να κινείσαι εντελώς ελεύθερα, πηγαίνοντας παντού…
Μνήμη δεύτερη
Ένα από τα αγαπημένα στέκια του Κώστα Λαχά ήταν στην οδό Ολύμπου, πολύ κοντά στην Τάσκου Παπαγεωργίου όπου είχε το εργαστήριό του. Εκεί ανταμώναμε συχνά-πυκνά, εκείνος γεμάτος μπογιές στα ρούχα και πίνακες στα μάτια κι εμείς γεμάτοι σημειώσεις. Έχει καιρό που το στέκι μας μετακόμισε αλλού και έχασε τον «κύριο Κοχλία-Βελλίδειο». Να τι γράφαμε γι’ αυτό:
Συνηθίζαμε από παλιά να στήνουμε αυτοσχέδια γλέντια στα κρυμμένα καταφύγια της Θεσσαλονίκης (κάθε πόλη έχει τα δικά της, περισσότερα ή λιγότερα, καλύτερα ή… λιγότερο καλύτερα). Η… ναυαγοσωστική αυτή πρωτοβουλία είναι παλιά, από τότε που ο μακαρίτης Κωστής Μοσκώφ καθιέρωσε αυτήν την ψυχωφελή συνήθεια στο ασθμαίνον κέντρο της Θεσσαλονίκης, τα μεσημέρια. Τότε που σχεδίες ατόφιας χαράς κι ονείρων έπλεαν στο βυθό των πολυκατοικιών, ανακόπτοντας τους εξουθενωτικούς ρυθμούς του άστεως. Τα μεθυσμένα, αγχολυτικά μεσημέρια λειτούργησαν ευεργετικά και διέσωσαν πολύ κόσμο από ανώφελα κυνηγητά περιττών χιμαιρών. Ένα από αυτά τα καταφύγια, χαμένο σε μια στοά της Θεσσαλονίκης, γνώρισε σπουδαίες στιγμές στη μακρά ιστορία του. Ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Νίκος Παπάζογλου, η Βούλα Σαββίδη, ο Νίκος Γεωργάκης, ο Ευγένιος Δερμιτάσογλου, ο Γιάννης Μήτσης, ο Λάκης Παπαδόπουλος (αυτός με τα αιωνίως ψηλά ρεβέρ) και τόσοι άλλοι τραγουδιστές πέρασαν –και περνούν- από τις καρέκλες του και σιγοτραγούδησαν χαμένοι μέσα σε αυτοσχέδιες παρέες. Όταν ανηφόριζε στη συμπρωτεύουσα ο Περικλής Κοροβέσης, απήγγειλε ποιήματα ή έγραφε –όπως όλοι- στο πάντα περιφερόμενο τετράδιο, το οποίο πριν λίγα χρόνια αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο Σώτος Ζαχαριάδης φιλοτέχνησε πολλά έργα που κοσμούν το χώρο, ο Κώστας Λαχάς, ο Θωμάς Κοροβίνης, η Μαρία Παπανικολάου, η Έλλη Γρίβα και τόσοι άλλοι μίλησαν, τραγούδησαν, έγραψαν, ζωγράφισαν, γέλασαν, έκλαψαν και μέθυσαν πάνω στις ξύλινες καρέκλες. Παντού φωτογραφίες και χαρτάκια με συνθήματα, σοφίες, λόγια του κρασιού, του ανήσυχου νου και της ψυχής.
Κάποιες από τις φορές που θα βρεθούμε στο αγαπημένο καταφύγιο για ν’ αποφύγουμε τις επιδρομές και τους βομβαρδισμούς της βαρβαρότητας, θα πέσουμε σε κάποιο αυτοσχέδιο γλέντι. Ή θα στήσουμε το δικό μας. Όπως πρόσφατα(σ.σ. πριν κάμποσα χρόνια που γράφτηκε το κείμενο), παρουσία του σπουδαίου λυράρη και καθηγητή του πανεπιστημίου Μακεδονίας, του Παντελή Παυλίδη, μαζί με μια ομάδα μουσικών που συμμετείχε σε σεμινάρια για μουσικά όργανα στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Και σαν τέλειωσε, ήρθε και πλημμύρισε το χώρο με μουσικές της Θράκης και της ανατολικής Ρωμυλίας, ταξιδεύοντας όσους έτυχε να βρεθούν εκεί, τσιμπολογώντας και κουτσοπίνοντας. Η Θράκη μάς κυνηγάει παντού, οι πολιτισμοί απλώνονται σ’ ένα πανέμορφο μωσαϊκό, ένα πολύχρωμοpatchworkφτιαγμένο από στοιχεία που η σύνθεσή τους προάγει κι ο διαχωρισμός τους αναστέλλει τον κόσμο και τον πολιτισμό του. Η παράδοση ζώσα, στήνει γέφυρες με τα χέρια ευαίσθητων μαστόρων που προτιμούν να πραγματώνουν το καθημερινό όνειρο, αντί να ξοδεύονται σε συντεταγμένες, ανιαρές «διοργανώσεις»…
Θα τον βλέπουμε με τα μάτια της μνήμης, άλλοτε να χαμογελά συγκαταβατικά έτσι καθώς διηγείται τσουγκρίζοντας το ποτήρι, άλλοτε να κατεβαίνει τα σκαλιά του εργαστηρίου κι άλλοτε να χάνεται στα λυρικά τοπία του Τάκη Κανελλόπουλου με το καπέλο του.
Α, ναι: ποτέ δεν χαιρετούσε άψυχα. Το βροντούσε το «γεια χαρά», στο κάρφωνε στο πέτο…
Γεια χαρά Κώστα Λαχά!
Θοδωρής Μπακάλης
