ΜΕ ΟΠΛΟ ΤΗ ΔΙΑΝΟΗΣΗ
Παλαιστίνη: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Μπορεί μία μικρή χώρα να παράξει πολιτισμό; Μάλιστα υψηλών προδιαγραφών; Ακόμα και όταν είναι υπό κατοχή; Μπορεί! Το έχουν αποδείξει κάμποσες χώρες. Δεν είναι τώρα το θέμα μας πόσες είναι αυτές. Ούτε καν ποιες ήταν οι ιστορικές στιγμές. Αυτό για το οποίο μιλάμε είναι η Παλαιστίνη. Οι ιδιομορφίες είναι πολλές. Για ένα κράτος που στην εποχή μας είναι ένα από τα μοναδικά παραδείγματα.
ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ
Οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι δέχονται ότι οι ρίζες τους κρατούν και από την Κρήτη. Στην αρχαία εποχή οι Κρήτες που είχαν μεταναστεύσει εκεί βοήθησαν τους Χεταίους στον πόλεμο. Νίκησαν και έγιναν κύριοι των εδαφών αυτών. Προς τιμή τους ονόμασαν αυτή τη χώρα Φιλιστίνη. Ο προφορικός λόγος τη Φιλιστίνη την έκανε Παλαιστίνη. Τώρα, βέβαια, κατά πόσο αυτή η αρχαία ρίζα είναι ακόμα κραταιά, αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα. Οι εθνικές επιμιξίες είναι πολλές. Όχι μόνο εκεί. Τις έχουμε δει και στη δική μας πατρίδα.
Το θέμα είναι ότι η Παλαιστίνη ανήκει στον αραβικό κόσμο. Συγχρόνως, όμως, δεν υποστηρίζεται όπως θα περίμενε κανείς από τους Άραβες. Ένα από τα δυνατά όπλα τους είναι η μόρφωση. Αυτή ήταν η πεποίθηση και η «προσταγή» του Γιασέρ Αραφάτ. Πράγματι, οι Παλαιστίνιοι έχουν κυριεύσει με την πνευματική τους δύναμη τον αραβικό κόσμο. Το 1948 οι Άγγλοι τους ανάγκασαν με τη βία να παραχωρήσουν τα εδάφη τους στο Ισραήλ. Το πνεύμα τους δεν μπόρεσαν ποτέ οι Ισραηλινοί να το κυριεύσουν. Οι απάνθρωπες συμπεριφορές τους είναι γνωστές. Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι πολλές φορές παρομοιάζονται με τις κτηνωδίες των ναζιστών: οι γυναίκες και τα παιδιά είναι κυρίως τα θύματα των στρατιωτικών επεμβάσεών τους.
ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: ΚΡΑΤΟΣ ΥΠΟ ΚΑΤΟΧΗ
Μπορεί να έχαναν στις στρατιωτικές συγκρούσεις. Στη διπλωματία οι νίκες τους ήταν ένα γεγονός. Η στρατηγική τους ήταν αυστηρά προσδιορισμένη: Βήμα προς βήμα ήθελαν να πετύχουν να δομήσουν το δικό τους κράτος. Το πέτυχαν! Με μία βέβαια ιδιορρυθμία: πρόκειται για ένα κράτος υπό κατοχή. Τα παλαιστινιακά εδάφη στη Δυτική Όχθη είναι αυτόνομα και είναι υπό ισραηλινή κατοχή. Αυτό είναι μία αντίφαση. Δεν τους εμποδίζουν όμως να σχεδιάζουν το μέλλον. Να χαράζουν αυτές τις πολιτικές που θα τους οδηγήσουν κάποια στιγμή στην πλήρη αυτονομία.
Έναν τομέα αυτής της κρατικής πολιτικής που γνώρισε ο γράφων είναι η πολιτιστική παραγωγή. Πιο συγκεκριμένα το 2002 οργανώσαμε τη Συνάντηση Μεσογειακού Ανθρωπισμού. Από τις 7 μέχρι 13 Ιουνίου 2002, στην Αθήνα, στον κινηματογράφο Τριανόν προβλήθηκαν παλαιστινιακές ταινίες. Είχα την τύχη να έρθω σε επαφή τόσο με τους πολιτειακούς παράγοντες της Παλαιστίνης όσο και με καλλιτέχνες. Αυτό που κατάλαβα από την πρώτη στιγμή ήταν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα θέμα αρκετά σοβαρό. Με κάτι που δεν είναι μόνο καλλιτεχνικό αλλά και βαθύτατα πολιτικό.
ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ
Έπρεπε να επιλέξουμε 25 ταινίες. Οι υποψήφιες ήταν περισσότερες από 40. Φυσικά είχε γίνει μία επιλογή από τους Παλαιστίνιους. Εγώ έπρεπε να κόψω τόσες για να φτάσουμε στο νούμερο 25. Ποιες όμως; Η μία ήταν καλύτερη από την άλλη. Δεν ήταν μόνο αυτό. Τα θέματά τους ήταν πολύ ενδιαφέροντα. Είχα μείνει έκπληκτος με τη δύναμη της αφήγησης, την αυστηρή φόρμα, το προσεχτικά στοχευόμενο πολιτικό μήνυμα.
Όταν ρώτησα τους Παλαιστίνιους συνεργάτες της διοργάνωσης, η απάντηση με άφησε άφωνο. Η κινηματογραφική παραγωγή ήταν τεράστια και πολύπλευρη. Δεν περιοριζόταν στην παραγωγή ταινιών μόνο. Είχαν επεκταθεί σε συμπαραγωγές με τηλεοπτικά κανάλια της Ευρώπης και της Αμερικής. Έκαναν σεμινάρια με πολιτιστικά θέματα, δημοσιογραφία και ευρύτερη καλλιτεχνική δημιουργία στα στρατόπεδα των προσφύγων. Είχαν το δικό τους κανάλι και ραδιόφωνο. Έκαναν ένα Φεστιβάλ που γυρνούσε από στρατόπεδο σε στρατόπεδο επί δύο μήνες. Γύριζαν ταινίες που ο εικονολήπτης και ο σκηνοθέτης ήταν πολλές φορές στην πρώτη γραμμή του πυρός. Και αυτό είναι μόνο ένα μέρος.
ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ
Μοιραία ήρθε η σύγκριση. Η ελληνική καλλιτεχνική δραστηριότητα σε σύγκριση με την παλαιστινιακή. Η πλάστιγγα έγερνε προς τη δεύτερη μεριά. Αν όμως σκεφτεί κανείς ότι έχουμε να κάνουμε με ισραηλινούς πολίτες που κυνηγιούνται από το κράτος του Ισραήλ, τότε το θέμα πάει αλλού. Αυτός ο προβληματισμός άφησε άφωνους τόσο την ηγεσία του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου όσο και τα ελληνικά κινηματογραφικά σωματεία. Στην Ελλάδα υπάρχει η απόλυτη ελευθερία να κάνουμε αυτό που θέλουμε. Στην Παλαιστίνη η κινηματογραφική παραγωγή είναι μία μορφή αντίστασης. Άρα διώκεται. Έλα όμως που έχει μπει στις περισσότερες τηλεοράσεις του κόσμου. Διδάσκεται σε πανεπιστήμια παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων και των αμερικάνικων! Εμείς;
Προσπαθήσαμε να «κλέψουμε» λίγη από τη δυναμική τους. Να καταλάβουμε τι κάνουν και με ποιο τρόπο. Τους είδαμε σα μαχητές και σαν καλλιτέχνες. Ξεφύγαμε από την έκσταση και καταφύγαμε στη μελέτη. Ως μέλη της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου αυτό ήταν η δεύτερη φύση μας. Ο Γεράσιμος Βάκρος και εγώ δουλέψαμε σκληρά. Η αμοιβή μας ήταν οι πλούσιες γνώσεις και η εκτίμηση των Παλαιστινίων αγωνιστών. Και δεν ήταν λίγο αυτό.
ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΑΣ
Σχεδόν 20 χρόνια μετά ήρθε ο καιρός αυτά τα πρακτικά να δουν το φως της δημοσιότητας. Να γνωρίσει ο κόσμος τι είναι, περίπου, ο παλαιστινιακός κινηματογράφος. Να καταλάβει στην πράξη ότι ο Παλαιστίνιος δεν είναι τρομοκράτης αλλά θύμα μιας σκληρής και ολοκληρωτικής πολιτικής. Να μάθει ότι μαζί με τους Παλαιστίνιους υπάρχουν και Ισραηλινοί αριστεροί που παλεύουν για την ειρήνη.
Αυτά τα κείμενα θα δημοσιευτούν εδώ. Ίσως γίνει και κάτι άλλο. Τρώγοντας έρχεται η όρεξη. Και το φαγητό των Παλαιστινίων είναι πλούσιο και πολύ θρεπτικό για το νου του ανθρώπου. Θα αναφερθούμε εκτενώς στις διεργασίες αυτής της Συνάντησης, το καλοκαίρι του 2002.
